A comraidhithe agus a chairde uilig,

Bliain  tabhachtach é 1988 duinn beirt. Rugadh mise agus d’éirigh Tomás as bheith ina Uachtaran ar Pairtí na nÓibrithe. Ach, cé gur éirigh Tomás as an post sin lean sé lena saoil polaitíocht. Bhí sé ina Ard Mhéara ar Cathar Baile Áthe Chliath í 1993 agus is í Teach an Ard Mhéara an cead ait a cuimhin liom é.

Leiríonn an bhliain a chaith Tomás mar Ard Mhéara ar an Priomh-Cathair ceann den bhun-chlocanna polaitíochta Thomáis – sé sin go bhfuil an daonra, agus cumarsaid leis an daonra, larnach don polaitíocht.

Cé go raibh an post tabhachtach seo aige bhí sé fós pairteach den cosmuintir. Leis an taithí a bhí aige agus an tuiscint politiúil a bhí aige d’aithnigh sé an caimiléireacht, an caolaigeantach, agus an easpa fís sa saoil politíocht agus sa saol gnó an tír seo. Bhí sé pairteach den mionlach beag a thuig cad a bhí ar siúil agus a sheas an bhfód in aghaidh an bunaíocht agus na méan. Thuig sé go raibh slí eile ann agus troid sé chun an fís sin a chur chun cinn.

Tá Tomás imithe uainn ach tá a pholaitíocht agus a fís beó beathach. Tá siad beo mar bhí Tomás in ann dian-cheangail a dheanamh leis an ghluain-óg. Bhí an t-aos óg in ann caint le Tomás faoin politiocht. Is cuma gur paiste tú, nó deagoir tú, nó cén sort oideachas a bhí agat – rinne Tomás comhra leat mar duine fasta le taithí tabhachtach.

Faraor, níor chriochnaigh fís Tomás mar tá sé fós ábhartach. Tá sé ábhartach mar tá an caimiléireacht, an caolaigeantach, agus an easpa fís fós forleathan sa saol politiochta agus sa saol gnó an tír seo. Is feidir le duine óg dul siar do na h-óraidí a thug Tomás sa seachtoidí, sna h-ochtoidí, agus o shin amach agus fós thuig cad a bhí Tomás ag caint faoi, agus cén sort saol a bhí sé á mholadh. Bhí sé in aghaidh an comhdhearcadh sásta agus ar son an cosmuintir.

I rith a saol ghlac Tomás pairt i a lan feachtasí, gluaiseachtaí agus grupaí ar son cuiseanna difriúil – mar shampla, sul sé in aghaidh an cogadh i Vietnam, agus suil sé ar son cearta sibhialta sa Gaeltacht. Siul sé ar son ceartha sibhialta sna sé contae, agus  ar son na di-phostaithe agus daoine gan didean i Cathar Baile Átha Cliath.

Ag an ám ceanna bhí suim aige i ról mná sa polaitíócht in Éireann agus í Pairtí na nÓibrithe fresin. Bhí sé i bhfabhar  stadus agus ról na mná sa polaitíocht a feabhsú agus a neartú. Sa reifren naireach sin i 1983 faoi cinnmhile, agus an reifrean faoi colscaradh i 1986 bhí Tomás chun tosaigh sá Dail agus ar na sraideanna ag troid in aghaidh fórsaí cúlaitheach an eaglais.

Thuig Tomás an tabhacht a bhaineann le oideachas, go hairithe sa bun leibheal. Thuig sé an nasc idir bochtanas agus easpa oideachas, nó easpa oideachas maith. Muna bhfuil tús maith titeann gach rud eile as a cheile. Baineann cothroime le oideachas agus is é an oideachas tús gach rud.

I measc an gearcheim eacnameachta: an dífhostaíocht; an buisead; agus gearadh siar ar seirbhisi leigheas caithfidh mó ghluain cumacht an saoranaigh a athnú. De reir Tomás, bhí cumhacht an saoranagh bunaithe ar Reabhloid na Fhrainc, ar scriobhnoracht Wolfe Tone agus eirigh amach 1798. Thuig Tomás an sean-fhocal “Ní neart go chur le cheile”. De reir sin thuig sé comh tabhachtach agus comh dochasach don saol é an lucht oibre – an tromlach mór saonanaigh sin -  a bheith eagraithe, is eagraithe go laidir.

Sin é an dearcadh dheimhneach a bhí ag Tomás le linn a shaol, agus sin é an dearach bá chur a bheith againne anois.

My first memories of Tomás are as Lord Mayor of Dublin. He had retired from the presidency of the Workers’ Party in 1988, the same year that I was born. Yet even after he left those jobs he continued with his politics; a politics which was informed by years of vast experience which allowed him to see the corruption in Irish political life. His politics remained accessible because he was never condescending, no matter how young you were. And his views stay accessible and relevant through his speeches and writings. They show that his life did not revolve around his own interests or those of an elite. He cared about, and put his faith in, the cosmuintir, the men (and women) of no property.

The revolutionary tradition that Tomás was a part of stretched back to the men of no property, to the French Revolution, to Wolfe Tone, and the United Irishmen. He knew that real power and real change occurred when citizens became organised and claimed what was theirs. Today, with cutbacks, rising unemployment and fear of the future, I see no greater hope than in this message.

Go raibh míle maith agaibh.